Ngày 11/6/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc, nhằm động viên đồng bào, chiến sĩ cả nước vượt qua khó khăn gian khổ của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, hoàn thành thắng lợi sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Bác Hồ với các đại biểu dự Đại hội chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc, năm 1952.
Trong Lời kêu gọi thi đua ái quốc, Người viết: “Mục đích thi đua ái quốc là:
Diệt giặc đói,
Diệt giặc dốt,
Diệt giặc ngoại xâm.
Cách làm là: dựa vào:
Lực lượng của dân,
Tinh thần của dân, để gây:
Hạnh phúc cho dân.
Vì vậy bổn phận của người dân Việt Nam, bất kỳ sĩ, nông, công, thương, binh; bất kỳ làm việc gì, đều cần phải thi đua nhau:
Làm cho mau,
Làm cho tốt,
Làm cho nhiều".
Kể từ khi Bác ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc đến khi Người “đi gặp cụ Các Mác, cụ Lênin và các vị cách mạng đàn anh khác", Người đã có hơn 40 bài nói, bài viết về thi đua yêu nước. Lời kêu gọi thi đua ái quốc của Người đã mở đầu cho các phong trào thi đua yêu nước phát triển, lan rộng, trở thành các cao trào cách mạng của Nhân dân, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cách mạng nước ta.
Trong Lời kêu gọi thi đua, ngày 1/8/1949, Người một lần nữa nhấn mạnh tính liên tục của thi đua: “Tưởng lầm rằng thi đua chỉ nhất thời. Thật ra thi đua là phải trường kỳ". Đồng thời, theo Người, thi đua phải thiết thực, gắn với công việc hàng ngày của mỗi người, đem lại lợi ích cho cá nhân, cho cộng đồng và cho đất nước: “Tưởng lầm rằng thi đua là một công việc khác với những công việc làm hàng ngày. Thật ra, công việc hàng ngày chính là nền tảng thi đua".
Ngày 1/8/1951, trong thư gửi thanh niên về thi đua ái quốc, Bác đã ân cần chỉ bảo: “Thi đua là một cách rất tốt, rất thiết thực để làm cho mọi người tiến bộ. Thi đua làm cho đoàn kết chặt chẽ thêm. Và đoàn kết chặt chẽ để thi đua mãi…"; “Thi đua không nên thiên về một phía. Phải điều hòa 3 nhiệm vụ với nhau: gia tăng sản xuất, công việc hàng ngày và học tập (chính trị, văn hóa, tình hình trong nước và thế giới)".
Tại Đại hội các chiến sĩ thi đua và cán bộ gương mẫu toàn quốc, ngày 1/5/1952, Người nhấn mạnh: “Thi đua là yêu nước: Thi đua là một cách yêu nước thiết thực và tích cực… Yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất". Một quan điểm hết sức quan trọng của Bác là cán bộ, đảng viên phải luôn luôn gương mẫu đi đầu trong phong trào thi đua yêu nước. Trong bài phát biểu trước các chiến sĩ thi đua, ngày 3/5/1952, Người yêu cầu: “Cán bộ phải thi đua với quần chúng, xung phong làm gương mẫu cho quần chúng để kháng chiến mau thắng lợi, kiến quốc chóng thành công".
Trong các kỳ đại hội thi đua toàn quốc, Bác đều dành thời gian đến dự, gặp gỡ, trò chuyện, động viên và căn dặn mọi người. Tại Đại hội thi đua toàn quốc lần thứ tư, ngày 1/1/1967, Bác nói: “Chúng tôi thay mặt Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ, hoan nghênh các đại biểu. Tôi lại thay mặt các đại biểu gửi lời thân ái chúc mừng đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng". Từ trên đoàn chủ tịch, Người cầm hai bó hoa bước tới các hàng ghế đại biểu, tặng cho cụ Nguyễn Thị Suốt, 60 tuổi, ở xã Bảo Ninh, thị xã Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình và cụ Đào Thị Phấn, 74 tuổi, dân tộc Tày, ở xã Tam Trung, tỉnh Cao Bằng. Bác đứng nói chuyện rất lâu với hai cụ, nghe các cụ kể chuyện trông nom cửa nhà cho con cháu yên tâm chống Mỹ, cứu nước và hăng hái giúp đỡ bộ đội. Đây cũng là kỳ đại hội thi đua yêu nước toàn quốc cuối cùng Bác tham dự.
77 năm qua, kể từ khi Bác Hồ ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc, các phong trào thi đua yêu nước đã phát huy tác dụng tích cực, góp phần thúc đẩy kinh tế, đời sống xã hội không ngừng phát triển. Hiện nay đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển, chúng ta tin tưởng rằng dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào thi đua yêu nước sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, thiết thực, sâu rộng, như mong muốn của Người: “Thi đua ái quốc sẽ ăn sâu, lan rộng khắp mọi mặt và mọi tầng lớp nhân dân, và sẽ giúp ta dẹp tan mọi nỗi khó khăn và mọi âm mưu của địch để đi đến thắng lợi cuối cùng".
